Wzrost liczby wykroczeń i przestępstw przeciwko środowisku naturalnemu w Polsce skłonił organy ustawodawcze do nowelizacji aż dziesięciu ustaw. Wprowadzone zmiany mają umocnić ochronę środowiska poprzez zaostrzenie kar za działanie na jego niekorzyść i złamanie obowiązujących przepisów. Co i kiedy grozi?
Zaostrzenie kar za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu – w jakich przypadkach wprowadzono surowsze sankcje?
Rosnąca liczba wykroczeń i przestępstw przeciwko środowisku naturalnemu nie tylko negatywnie wpływa na ekosystemy oraz zdrowie i życie ludzi, ale również generuje wysokie koszty dla budżetu państwa. Kwoty przeznaczane na utylizację porzuconych odpadów i niwelowanie negatywnych skutków nielegalnych działań często przekraczają kilkadziesiąt milionów złotych.
Żeby zapobiec eskalacji problemu i zniechęcić do działań przeciwko środowisku naturalnemu, ustawodawca zaostrzył kary, jakie obowiązywały do września 2022 r. Wraz z wejściem w życie Ustawy z 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 1726) wiele się zmieniło. Za jakie wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu wprowadzono surowsze kary? Co grozi za ich popełnienie?
- Umyślne przestępstwo przeciwko środowisku – nawiązka w wysokości od 10 tys. zł do 10 mln zł. Pozyskane w ten sposób środki będą przekazywane do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i posłużą m.in. do usuwania skutków działalności przestępczej, których koszty często sięgają nawet kilkudziesięciu milionów złotych. Zostaną one przeznaczone nie tylko na utylizację porzuconych odpadów, ale również zasilą budżety programów ekologicznych.
- Zanieczyszczenie wody, powietrza lub powierzchni ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym – pozbawienie wolności od 6 do 8 lat.
- Nielegalne składowanie, usuwanie, przetwarzanie, odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów zagrażających życiu lub zdrowiu człowieka albo powodujących obniżenie jakości wody, powietrza, powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie zwierzęcym albo roślinnym – kara pozbawienia wolności od roku do 10 lat.
- Wywożenie za granicę lub przywożenie z zagranicy odpadów kwalifikowanych jako niebezpieczne bez wymaganego zgłoszenia/zezwolenia albo wbrew jego postanowieniom – kara pozbawienia wolności od 2 do 12 lat.
- Zaśmiecanie miejsc publicznych – grzywna nie niższa niż 500 złotych (maksimum: 5 tys. zł). Sąd może również orzec obowiązek przywrócenia zaśmieconego miejsca do stanu poprzedniego.
- Usuwanie roślinności poprzez wypalanie gruntów rolnych, pasów przydrożnych, obszarów kolejowych, trzcinowisk i szuwarów – grzywna w wysokości maksimum 30 tys. zł
Co więcej, jeszcze do niedawna podmiot zbiorowy (np. spółka) ponosił odpowiedzialność za zniszczenie środowiska, dopiero wówczas, gdy za przestępstwo przeciwko środowisku naturalnemu prawomocnie skazano osobę fizyczną, np. prezesa spółki. Teraz firma łamiąca przepisy może zostać ukarana bez stwierdzania winy osób nią władających.
Zaostrzenie kar za wykroczenia i przestępstwa przeciwko to odpowiedź na oczekiwania społeczne. Znaczna część obywateli wysuwała bowiem żądanie bezkompromisowej walki z przestępcami środowiskowymi. Wprowadzone zmiany są nie tylko wyrazem woli społeczeństwa, ale również mają pełnić rolę prewencyjną. Surowsze sankcje mają zniechęcić potencjalnych sprawców do popełniania wykroczeń i przestępstw przeciwko środowisku naturalnemu.
Skutki wykroczeń i przestępstw przeciwko środowisku naturalnemu są nie tyle kosztowne, ile często wręcz niemożliwe do usunięcia. Cierpią na tym całe ekosystemy, co stanowi zagrożenie nie tylko dla fauny i flory, ale również zdrowia i życia ludzi. Surowsze kary mają zniechęcać do łamania prawa, a także pełnić rolę rekompensaty za niszczenie środowisko niezależnie od skali nielegalnych działań.
